De kunstenaar geeft je het (na)kijken

Een kerk in een kerk…..waar kijk je dan eigenlijk naar ? Een imposante sculptuur waar je kan naar blijven kijken, vult de middenbeuk van de kerk. Opgetrokken in egaal, bijna naadloos houtwerk, doet de sculptuur een beetje duizelen. Je wandelt er rond en vanuit elk perspectief lijkt het gebouw anders. Een Ottoonse kerk, een Franse gotische kloostergang, de schouwen van een 19de-eeuwse fabriek, een Amerikaanse skyscraper… is het schaalmodel, een maquette, een uit te kluiten gewassen hobbyproject van een architect of tijdverdrijf van de koster?  Of zijn het misschien ontwerpen voor surrealistische videogames? Niets is minder waar, want dit monumentale werk is een sculptuur van Nick Ervinck. Gemaakt uit robuuste eik lijkt het kunstwerk dan weer op te gaan in het interieur van K.E.R.K., dan weer bijna te zweven zijn monumentaliteit.

Het werk IENULKAR is zonder meer een mijlpaal in het vroege oeuvre van Nick Ervinck. Met referenties naar de abdij van Cluny of naar de Twin Towers, voel je direct het speelveld van de kunstenaar aan. Net zoals heel wat van de werken op deze expo komt dit werk uit de periode 2002-2009 wanneer Ervinck architectuur geïnspireerde werken maakte. Met deze werken zoekt de kunstenaar het spanningsveld op van de ‘homo faber’, de ‘makende mens’ die zijn eigen realiteit maakt, met of zonder ‘Goden’. Hij creëert werelden, die tussen een realiteit en droombeelden zitten, in zijn vroege periode nog heel herkenbaar architecturaal, later meer en meer abstract en organisch.

Al vanaf het begin van zijn carrière  laat Nick Ervinck je nooit stoppen met kijken want op een of andere manier ben je nooit klaar met een werk van hem. Als geen ander weet de kunstenaar je ogen mee te nemen, je rond een sculptuur te laten draaien, alle perspectieven te gaan verkennen en op zoek naar….ja, wat juist ? Misschien is het wel de leegte. De plaats tussen de dingen die we niet altijd zien maar die er altijd wel is. De leegte die we vaak als kleurloos, inspiratieloos of vormeloos beschouwen maar dat totaal niet is. Vaak is de leegte gekaderd, soms als een gele organische vorm of soms heel architecturaal afgelijnd.

Centraal in K.E.R.K.  vind je de kunstwerken in alle vormen en maten uit deze eerste periode. Soms heel herkenbaar in 3D, soms herwerkt in twee dimensies op papier of foto. Je herkent duidelijk Nick Ervincks voorkeur voor gebouwen met herkenbare vormen van villa’s, scholen of vakantiehuizen of kathedralen.  Allemaal lijken ze op een of andere manier te zijn ontsnapt uit de Vlaamse of Engelse bouw canon of weggelopen uit een filmstudio. Bij SIUTOBS, steekt het massieve gele ei, met zijn perfecte schil sterk af tegen het robuuste karakter van het gebouw. Het onderschrijft die binaire positie van de kunstenaar, tussen het gekunstelde menselijke en het bijna volmaakte van virtuele.  Zo is YARONULK een schaalvoorstelling van een bekende Belgische kerk, waar in een interne gele constructie de leegte bijna organisch opvult. Als je goed kijkt herken je ze misschien of waan je jezelf als in de gele gevaarte. 

(Pieter Jan Valgaeren)

SIUTOBS

‘Bestaat er een gebouw met een binnenkant maar geen buitenkant?’ In Harry Mulisch’ roman De ontdekking van de hemel droomt Quinten Quist over een claustrofobisch gebouw zonder buitenkant. Dit filosofische vraagstuk, waar geen antwoord op bestaat, lijkt eveneens verbeeld te worden in de etsen van Giovanni Battista Piranesi. Voor Nick Ervinck is de figuur van het gebouw zonder buitenkant geen schrikbeeld, maar een fascinerend gegeven waarmee hij aan de slag gaat. De hybrideachtige SIUTOBS bestaat in vier vormen: als animatie, als werktekening, als schaalmodel en als sculptuur. Een bovenmaats geel ei ligt midden op de binnenkoer van een traditioneel woonhuis waarvan de voorgevel is opengewerkt. Het huis heeft geen binnenkant meer. Sterker nog, doordat de buitengevel identiek is aan de binnengevel worden de basispremissen van de architectuur in vraag gesteld. Binnen en buiten worden omgekeerd, het huis heeft geen volume meer, geen afgesloten dak, geen functionele ruimte… Het is niet langer een gebouw, maar wordt een sculptuur. De eivorm verwijst naar het sublieme van de beeldhouwkunst. Het ei refereert aan Brancusi’s sculptuur Het begin van de wereld, waarmee hij naar eigen zeggen een volmaakte, weliswaar asymmetrische schoonheid bereikte. Ervinck ziet het gele ei als een soort utopische maquette voor een gigantisch flatgebouw, volledig bekleed met glas dat langs de buitenkant knalgeel is, maar waar je van binnenuit gewoon door naar buiten kunt kijken. Zo wordt beeldhouwkunst op haar beurt architectuur. De weerspiegeling van de muren van het huis op het glanzende, gele oppervlak laat de kijker het huis vanuit een onverwacht perspectief zien. Door deze absurde vervorming en de schaalvergroting speelt Ervinck met het verwachtingspatroon van de kijker. In deze complexe virtuele wereld versmelten tegenstrijdige mechanische en organische elementen met elkaar. De oude architectuur wordt opengevouwen om nieuw leven te schenken. De ruige ‘bric-à-brac’-versie van de sculptuur komt dan ook in sterk contrast te staan met het gladde, glanzende oppervlak van het ei of de blob. De baksteen representeert de fysieke wereld van het verleden, terwijl het ei het digitale en hightechtijdperk van de 21ste eeuw inluidt. Met deze paradoxale symbiose tussen ei en baksteen promoot Ervinck een nieuwe architectuur, die het midden houdt tussen rigiditeit en zachtheid. Aangezien de traditionele logica van de functie wordt overstegen, zou men SIUTOBS zelfs kunnen zien als een parallelle wereld, die minder onderhevig is aan beperkingen. Van hieruit kunnen we het onzekere domein verkennen dat we onze ‘echte’ werkelijkheid noemen. De sculptuur van het huis werd ambachtelijk gemaakt. Ervinck koos bewust voor een duurzaam model. Hij maakte 10.000 baksteentjes in het kleinste formaat dat nog met de hand te metselen is (5 × 5 × 9 mm) en bouwde daarmee eigenhandig het huis. Een arbeidsintensief proces, dat Ervincks passie voor vakmanschap en zijn aandacht voor detail illustreert.

VIUNAP, EGATONK, EWATONK

Dit project werd ontwikkeld voor de tentoonstelling Horizon 8300 (CC Scharpoord, Knokke-Heist, 25/10/2009–10/01/2010), die architecten en ontwerpers uitnodigde om na te denken over de stadsontwikkeling in Knokke-Heist. De badplaats is vooral bekend om haar vroeg-20ste-eeuwse verkavelingen, bebouwd met villa’s in Engelse cottagestijl ontworpen door de Duitse urbanist Joseph Stübben. Met deze tentoonstelling wilden de organisatoren een nieuwe architectuur voor deze Belgische kuststad promoten. In tegenstelling tot de architect Zaha Hadid, die een ontwerp voor een treinstation presenteerde dat afweek van deze typische cottagestijl, en Steven Holl, die een ontwerp maakte voor het casino, nam Nick Ervinck de architecturale erfenis als uitgangspunt. Dit project illustreert duidelijk zijn zoektocht naar een artistieke identiteit die afwijkt van die van de typische architect of ontwerper. Toch streeft hij niet naar een actualisering van deze villa’s, maar verheft hij ze tot een niveau van absurditeit. Van statische eigendommen zijn de villa’s verworden tot krabachtige wezens die langs het strand wandelen. Met de muurprint EGATONK wil de kunstenaar de onmogelijke gegraveerde structuren van Escher en de paranoïde, dromerige landschappen van Dalí doen herleven. Ook VIUNAP, EGATONK en EWATONK, de drie gebouwen die op deze print zijn afgebeeld, verwijzen duidelijk naar de kunstcanon, namelijk naar de architectuur van Antoni Gaudí en Friedensreich Hundertwasser. Toch lijken deze ‘wezens’ zich in een realistisch duinenlandschap te bewegen. Dankzij geavanceerde 3D-programma’s overstijgt Ervinck de belemmeringen van de natuurkunde en de logica. Dat maakt van EGATONK zowel een digitale ode aan de onbewoonbaarheid als een voorbode van de realisatie van deze droombeelden in steen. Met zijn hybride ontwerpen onderzoekt de kunstenaar de mogelijkheden van een futuristische architectuur van het verleden. Ervinck werkt momenteel verder aan deze drie gebouwen om ze ook als maquette te realiseren. De eerste, VIUNAP, bestaat al in fysieke vorm. Deze maquette werd volledig in 3D geprint en vervolgens handmatig bijgewerkt en geschilderd. Een hele uitdaging, omdat het hier niet om een klassiek gestructureerd architectuurplan gaat. Deze gebouwen kennen te veel lagen en complexiteit om in de drie traditionele aanzichten (boven-, zij- en vooraanzicht) gevat te kunnen worden.

YARONULK

Ooit wil Nick Ervinck een schaalmodel van de basiliek van Koekelberg creëren dat 14 meter lang is, of wie weet ooit zelfs op een reële schaal van 140 meter lang. Het zal een modulaire sculptuur worden, samengesteld uit metalen buizen die via een schroefsysteem met elkaar verbonden zijn. Voor de beoogde constructie moeten een honderdtal verschillende verbindingsstukken worden ontworpen en uitgevoerd. Binnen in dit ‘meccanoskelet’ zal een complexe, veelkantige tent hangen, die als videoruimte dienstdoet. Hierin kan de kunstenaar bijvoorbeeld animatiefilms presenteren, waaronder een virtuele wandeling in de kolossale tent, alsof die in de basiliek zelf opgespannen zou zijn. De wandeling zal zo levensecht zijn, fonkelend als een hyperrealistische trompe-l’oeil, dat de toeschouwer even in de illusie verkeert dat hij geen imaginaire, digitaal geconstrueerde beelden maar een gefilmde weergave van de reële constructie ziet. In afwachting van het 14 meter lange exemplaar realiseerde Ervinck alvast een kleiner schaalmodel. Hier gaat het niet om een modulair opgebouwde constructie. De realisatie begint met verschillend uitgevoerde 3D-prints, die samen in een veertigtal onderdelen geprint en vervolgens samengesteld zijn. De kooi krijgt een roestimitatie. Na zorgvuldig en herhaaldelijk schuren en geel lakken kan de tent in het skelet geplaatst worden. Met dit schaalmodel kijkt Ervinck dieper dan de statische façade en toont hij de dragende constructie van het gebouw. Zoals zijn Brusselse voorbeeld is het skelet opgebouwd uit geometrische volumes. Het gladde oppervlak van de veelkantige tent contrasteert met de roestige kooi waartoe ze is veroordeeld. Raamwerk en tent zijn respectievelijk symbolen voor de statische en de nomadische architectuur. Die spanning ligt al vervat in de titel YARONULK: YARO verwijst in anagramvorm naar het organisch gegroeide koraal en NULK leest omgekeerd bijna als ‘Cluny’, een Franse stad waar zich een kloosterkerk met een lange architectuurgeschiedenis bevindt.
Naast het schaalmodel realiseerde Ervinck dit werk ook als een digitale tekening. Het raamwerk mag dan wel een sterk benaderende kopie van het origineel zijn, de digitale constructie werd hier in een idyllische setting geplaatst die weinig referenties heeft aan de realiteit. Op die manier speelt de kunstenaar met het verwachtingspatroon van de kijker en transformeert hij zijn herinnering aan het oorspronkelijke bouwwerk in imaginaire architectuur.